ไปยังหน้า : |
[Font : 15 ]
|
| | |
คำบรรยาย “หลักพระพุทธศาสนา” ครั้งที่ 8/2504
เรื่อง “ความสัมพันธ์ของธรรมะทั้งปวง”
ภิกขุ พุทธทาส อินทปัญโญ
บรรยายอบรมผู้ช่วยผู้พิพากษา ณ กระทรวงยุติธรรม
11 มกราคม 2504
ท่านที่จะเป็นผู้พิพากษาทั้งหลาย,
ในโอกาสแห่งการบรรยายครั้งที่ 8 นี้ อาตมาจะกล่าวถึงความสัมพันธ์ของธรรมะทั้งปวง. คำว่าความสัมพันธ์ ย่อมทราบกันได้ดีว่าหมายถึงความเกี่ยวโยงกัน, ธรรมะทั้งปวงหมายความเหมือนกับที่ได้กล่าวแล้วในวันแรกว่า ไม่มีอะไรเลยที่ไม่เรียกว่าธรรม เพราะภาษาบาลีคำนี้มันเป็นคำพิเศษอย่างยิ่ง หมายถึงสิ่งทุกสิ่งที่ปรากฏเด่นที่สุดก็คือ ปรากฏการณ์ทั้งหลายทั้งปวงทุกอย่างไม่ว่าอะไรนี้เรียกว่าธรรม. ทีนี้มูลเหตุของมันก็เรียกว่าธรรม อาการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงปรุงแต่งต่างๆ นา นา ชนิดของมันก็เรียกว่าธรรม ; เพราะฉะนั้นไม่มีอะไรที่ไม่เรียกว่าธรรม ; จึงมีความหมายเป็นกฎเกณฑ์ที่ตายตัวก็ได้, เป็นธรรมชาติก็ได้, เป็นเหตุและผลก็ได้, เป็นการประพฤติปฏิบัติก็ได้, เป็นความดีความงามความยุติธรรมอะไรต่างๆ ก็ได้. ขอให้ย้อนระลึกนึกไปถึงความหมายอันนั้นอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งได้กล่าวแล้วตั้งแต่วันแรกที่สุดว่าภาษาบาลีนั้นเรียกทุกสิ่งว่า ธรรม อย่าได้เข้าใจว่าหมายแต่เพียงพระธรรม.